In het najaar van 1944 waren de omstandigheden in Houten en omgeving zwaarder geworden. De geallieerden waren opgerukt tot aan de Maas en om de aanvoerlijnen met het front te frustreren, werd de spoorlijn steeds vaker beschoten. Ook vrachtwagens en personen op de weg waren niet altijd veilig en zelfs de kern van Houten werd gebombardeerd.
Vlak voor de kerst viel de winter in. Zes weken vroor het dat het kraakte, maar vanaf 31 januari liep de temperatuur weer op tot boven nul. De Duitse bezetter maakte er direct gebruik van en liet het waterliniegebied onder lopen. Schalkwijk, Tull en ‘t Waal en westelijk Houten stonden blank.
Maar de bevrijding zou niet uit het zuiden komen. Op 23 maart 1945 staken de geallieerden bij Wesel de Rijn over. Het Brits-Canadese leger boog af naar Nederland en bevrijdde op 28 maart het eerste dorp in de Achterhoek. 20 april werd deze opmars net voor de Grebbelinie gestopt. Alleen Holland en Utrecht waren toen nog niet bevrijd en om de ergste nood te ledigen begonnen op 1 mei vliegtuigen voedsel te droppen. Dit werd Operatie Manna genoemd. Ook over Houten vlogen deze vliegtuigen, maar de meeste droppings waren voor Utrecht bedoeld, waar de bevolking het zwaar had.
Vrijdag 4 mei 1945 wordt via de radio duidelijk dat de oorlog is afgelopen. In ’t Goy gaan de mensen de straat op en lopen daar een uur van vreugde. De capitulatie zou in werking treden per 5 mei 1945 om 08:00 uur, dubbele Britse Zomertijd. Op 5 mei is Nederland dan bevrijd. Maar er is niets veranderd. De Duitse bezetter is nog aanwezig in de straten. Zondag 6 mei ziet de Schalkwijkse verzetsman Jan van Dyk dat een Duitse soldaat een fiets meeneemt. Hij wil hem aanhouden en wordt doodgeschoten.
Op 7 mei komt het Canadese leger over de Lekdijk vanuit Wijk bij Duurstede aangereden. Engelse eenheden buigen af en rijden via ’t Goy naar Houten. Het is groot feest in het dorp. De Canadezen rijden over de Lekdijk verder, waar ze bij De Heul worden opgewacht door bewoners. Een enthousiaste Schalkwijkse inwoner wordt door de spiegel van een jeep geraakt en valt neer. De Canadezen rijden naar Fort Honswijk en Tull en ’t Waal.
In de dagen na de bevrijding stijgt de temperatuur tot tegen de 30 graden. NSB-ers worden verzameld en opgesloten of te werk gesteld bij boeren. Zowel in Schalkwijk als ’t Goy worden vrouwen kaalgeschoren en op een kar rondgereden. Een boswachter uit Tull en ’t Waal wordt op 14 mei 1945 doodgeschoten tijdens zijn arrestatie.
Tekst: Frank Magdelyns
Foto’s: Razu
Kijk voor meer artikelen van Oud Houten op: www.oudhouten.nl
Lees hier meer over Het eerste gemeentehuis van Houten.