Rond 1500 werd het leven voor een boer er niet eenvoudiger op. De adel, die voorheen de boeren bescherming bood, deed dat steeds minder. Daarom verschenen er rond die tijd steeds meer versterkte boerderijen in het Houtens landschap. Deze boerderijen waren stenen huizen, die vooral door de rijkere boeren werden gebouwd. Deze huizen hadden een gracht en vaak een toegangspoort, waardoor ze wat op een kasteel leken.
In Houten stonden ongeveer vijftien van deze gebouwen. Voornamelijk in de lagere gebieden, omdat daar een metersbrede gracht met voldoende waterdiepte makkelijker was te realiseren. Op de boerderij stond het hoofdgebouw en verschillende opslagschuren. Er woonden meerdere mensen, die allemaal betrokken waren bij de bedrijfsvoering van de boerderij.
Het wonen in een versterkte boerderij en het in groepen leven gaf een veilig gevoel tegen rondtrekkende vagebonden, vluchtelingen en rovers. Het kon zomaar gebeuren dat er opeens 40 man op je erf liep. Omdat de adel steeds minder bescherming bood, zoals in de middeleeuwen wel het geval was, was de boerderij veilig maken van groot belang. Daarnaast konden rovende dieren, zoals vossen, moeilijker bij de schuren komen. Een dergelijk hofstede leverde ook een zekere status op, omdat alleen de rijkere boeren zich een versterkte boerderij konden permitteren.
Nog één zichtbaar
Vrijwel alle poortgebouwen zijn verdwenen en de meeste grachten zijn gedempt. Alleen de ‘Steenen Poort’ aan de Warinenpoort is als poortgebouw gespaard gebleven. Dit bijzondere Houtense monument gaat minimaal terug tot het jaar 1614 en hoorde bij boerderij Bovit. De zolder van de poort werd gebruikt om duiven te houden. In het metselwerk zijn 137 duiven nissen in de muur uitgespaard. De duiven werden gebruikt voor consumptie en de mest voor op het land.
Voorbeelden van voormalige versterkte boerderijen in Houten zijn boerderij Overdam, Hennesprong, Schoneveld, Wulverbroek en De Poel.
Tekst: Frank Magdelyns
Fotografie: Utrechts Archief
Kijk voor meer artikelen van Oud Houten op: www.oudhouten.nl